Ecosyste.ms: Awesome

An open API service indexing awesome lists of open source software.

Awesome Lists | Featured Topics | Projects

https://github.com/buraksecer/linux-101

Anyone who wants to learn Linux can read and add new information they learn.
https://github.com/buraksecer/linux-101

bash linux ubuntu

Last synced: 1 day ago
JSON representation

Anyone who wants to learn Linux can read and add new information they learn.

Awesome Lists containing this project

README 

        
# Dil Seçimi (Select Language)



|Diller   | Linkler  | 

| ------------ | ------------ |

| Turkish  :tr: | [Tıklaa](https://github.com/buraksecer/linux-101 "Tıklaa")  |

| English :england:|  [Click Me!](https://github.com/buraksecer/linux-101/tree/master/language/eng "Click Me! ")|



# Örnekler (Examples)



| Örnek İsmi | Link  :tr:                                                                                      | Link :england:|

|------------|-------------------------------------------------------------------------------------------------| ------------ | 

| Counter    | [Tıklaa](https://github.com/buraksecer/linux-101/tree/master/shell-scripts/tr/counter "Tıklaa") | [Click Me!](https://github.com/buraksecer/linux-101/tree/master/shell-scripts/eng/counter "Click Me!") |

| Copy       | [Tıklaa](https://github.com/buraksecer/linux-101/tree/master/shell-scripts/tr/copy "Tıklaa")    | [Click Me!](https://github.com/buraksecer/linux-101/tree/master/shell-scripts/eng/copy "Click Me!") |

| Parameter    | [Tıklaa](https://github.com/buraksecer/linux-101/tree/master/shell-scripts/tr/parameter "Tıklaa")  | [Click Me!](https://github.com/buraksecer/linux-101/tree/master/shell-scripts/eng/parameter "Click Me!") |



# Linux 101



* [Linux Nedir?](#linux-nedir)

* [Distro Nedir?](#distro-nedir)

* [Distrolar Arasındaki Farklar](#distrolar-arasındaki-farklar)

* [Bazı Distroların Dosya Yapıları](#bazı-distroların-dosya-yapıları)

* [Paket Yönetim Sistemi](#paket-yönetim-sistemi)

* [Bazı Distroların Paket Yöneticileri](#bazı-distroların-paket-yöneticileri)

* [Debian Nedir?](#debian-nedir)

* [CentOS Nedir?](#centos-nedir)

* [Red Hat Nedir?](#red-hat-nedir)

* [Shell Nedir?](#shell-nedir)

* [Terminal Nedir?](#terminal-nedir)

* [SSH Servisi](#ssh-servisi)

* [Komutlar](#komutlar)

  * [history](#history)

  * [man](#man)

  * [shutdown](#shutdown)

  * [dig](#dig)

  * [curl](#curl)

  * [lsb_release](#lsb_release)

  * [cal](#cal)

  * [date](#date)

  * [uname](#uname)

  * [w - who - who am i](#w-who-who-am-i)

  * [uptime](#uptime)

  * [hostname](#hostname)

  * [free](#free)

* [Dosya/Klasör İzinleri](#dosya--klasör-i̇zinleri)

  * [Yetkiler](#yetkiler)

  * [Erişim Yetkilerinin Değiştirilmesi](#erişim-yetkilerinin-değiştirilmesi)

  * [Suid Biti](#suid-biti)

  * [Umask Komutu](#umask-komutu)

  * [Chattr Komutu](#chattr-komutu)

* [Bir Dosyayı Okuma](#bir-dosyayı-okuma)

* [Dosya Monitoring](#dosya-monitoring)

* [Vim Editörü](#vim-editörü)

* [Aradığımız Dosyayı Bulma](#aradığımız-dosyayı-bulma)

* [Dosya/Klasör İşlemleri](#dosya-i̇şlemleri)

  * [Dosya Oluşturma](#dosya-oluşturma)

  * [Dosya Silme](#dosya-silme)

  * [Dosya Kopyalama](#dosya-kopyalama)

  * [Dosya Taşıma](#dosya-taşıma)

  * [Dosya İsim Değiştirme](#dosya-i̇sim-değiştirme)

* [Dosya İçinde Kelime Arama](#dosya-i̇çinde-kelime-arama)

* [Ortam Değişkenleri](#ortam-değişkenleri)

* [Process İzleme](#process-i̇zleme)

* [Foreground - Background Process](#foreground---background-process)

* [Cron Jobs](#cron-jobs)

  * [Cron Job Log Monitor](#cron-job-log-monitor)

* [Kullanıcı İşlemleri](#kullanıcı-i̇şlemleri)

  * [Kullanıcı Ekleme](#kullanıcı-ekleme)

  * [Kullanıcı Silme](#kullanıcı-silme)

  * [Kullanıcı Bilgilerini Listeleme](#kullanıcı-bilgilerini-listeleme)

  * [Kullanıcı Bilgilerini Güncelleme](#kullanıcı-bilgilerini-güncelleme)

  * [Kullanıcı Parola Değiştirme](#kullanıcı-parola-değiştirme)

* [Kullanıcı Değiştirme Ve Başka Kullanıcı Adına İşlem Yapma](#kullanıcı-değiştirme-ve-başka-kullanıcı-adına-i̇şlem-yapma) 

* [Disk Durumu İnceleme](#disk-durumunu-i̇nceleme)

* [Bilgisayarın Ip Adreslerini Listeleme](#bilgisayarın-ip-adreslerini-listeleme)

* [Bir Domaini Pingleme](#bir-domaini-pingleme)

* [Bir Domainin Dns Kayıtlarını Listeleme](#bir-domainin-dns-kayıtlarını-listeleme)

* [Package Manager İle Bir Paket Yükleme](#package-manager-i̇le-bir-paket-yükleme)

* [Bir Uzak Sunucuya SSH İle Uzaktan Bağlanma](#bir-uzak-sunucuya-ssh-i̇le-uzaktan-bağlanma)

* [Linux Servisler](#linux-servisler)

  * [systemd](#systemd) 

  * [systemctl](#systemctl)

* [Sıkıştırma İşlemleri](#sıkıştırma-i̇şlemleri) 

  * [zip](#zip)

  * [gzip](#gzip)

  * [tar](#tar) 

* [Linux'a Nasıl Yükleriz?](#linuxa-nasıl-yükleriz)

  * [Docker Cli](#docker-cli)

  * [Docker Compose Cli](#docker-compose-cli)

  

* [Ekstralar](#ekstralar)



------------



# Linux Nedir?



Unix’e fikirsel ve teknik anlamda atıfta bulunarak geliştirilmiş açık kaynak kodlu, özgür ve ücretsiz (destek hariç) bir işletim sistemi çekirdeğidir. Çekirdeğin kaynak kodları GNU (Genel Kamu Lisansı) çerçevesinde özgürce dağıtılabilir, değiştirilebilir ve kullanılabilir. Linux ismi ilk olarak Linus Torvalds tarafından yazılan ve 5 Ekim 1991 Linux 0.02 etiketiyle duyurusu yapılan, Linux çekirdeğinden gelmektedir. Linux’un Unix ile herhangi bir kod ortaklığı bulunmamaktadır yani Linux’un kodları sıfırdan başlanılarak yazılmıştır.



# Distro Nedir?



Linux'un dağıtımlarına verilen isimdir. Bunlardan en yaygın olarak bilinenleri;



- Debian

- Linux Mint

- Ubuntu

- OpenSUSE

- Fedora



# Distrolar Arasındaki Farklar



Dağıtımlar ihtiyaçlara göre geliştirilmişlerdir. Örneğin mint dağıtımı genelde görselliğe önem verir ve windowsdan gelen kullanıcılara cazip gelir. Ayrıca paket yönetim şekilleri ve dosya yapıları gibi farklılıklarda mevcuttur.



#  Bazı Distroların Dosya Yapıları



- [Linux Mint](https://community.linuxmint.com/tutorial/view/355 "Linux Mint")

- [Debian](https://www.debian.org/releases/buster/amd64/apcs02.en.html "Debian")

- [Ubuntu](https://help.ubuntu.com/community/LinuxFilesystemTreeOverview "Ubuntu")

- [Fedora](https://fedoraproject.org/wiki/Docs/Drafts/DirectoryStructure "Fedora")



# [Paket](https://tr.wikipedia.org/wiki/Paket_y%C3%B6netim_sistemi "Paket") Yönetim Sistemi



Paket yönetim sistemi ya da paket yöneticisi; yazılım paketlerinin ve kütüphanelerinin kurulum, güncelleme, konfigürasyon, kaldırılması işlemlerinin tutarlı ve stabil bir şekilde yürütülmesini sağlayan olan sistemlerdir. Tipik olarak paket ve kütüphanelerin hangi versiyonunun kurulduğunu ve birbirlerine olan bağımlılıklarını da hesaba katarlar. Modern paket yöneticilerinin birçoğu merkezi bir kaynaktan yazılım ve kütüphanelerin indirilip yüklenmesi işlevine sahiptirler.



Paket yönetim sistemleri, bir işletim sistemine kurulan yazılımların yönetimi için kullanılabildiği gibi yazılım geliştirme sırasında kullanılan yazılım kütüphanelerinin kurulması ve bağımlılık yönetimi (dependency management) için hazırlananları da mevcuttur.



# Bazı Distroların Paket Yöneticileri



- Linux Mint, Debian ve Ubuntu: [dpkg](https://tr.wikipedia.org/wiki/Dpkg "dpkg")

- OpenSUSE: ZYpp, YaST ve RPM

- Fedora: [RPM Paket Yöneticisi](https://tr.wikipedia.org/wiki/RPM_Paket_Y%C3%B6neticisi "RPM Paket Yöneticisi")



# Debian Nedir?



[Debian](https://wmaraci.com/nedir/debian "Debian") Linux, birçok Linux dağıtımının kaynak olarak kullandığı arayüzden ziyade daha çok komutların kullanıldığı ve orta seviyedeki her Linux kullanıcısının kullanabileceği bir Linux dağıtımıdır. 1993 yılından bu yana geçen süreç içerisinde sürekli olarak geliştiriliyor olması ve donanım konusunda kullanıcılara sunduğu geniş desteği sayesinde Debian Linux deneyiminin tam anlamıyla yaşanabileceği en iyi işletim sistemlerinden biridir.



# CentOS Nedir?



CentOS Red Hat firmasının dağıtımı olan Red Hat Enterprise Linux (RHEL) 

kaynak kodları üzerine kurulu ve bu dağıtım ile uyumlu bir linux dağıtımıdır.

Bağımsız bir grup tarafından geliştirilen işletim sisteminin isminin açılımı 

The Community ENTerprise Operating System biçimindedir. Ocak 7, 

2014 tarihli bir bildiri ile CentOS geliştirici lideri Karanbir Singh,

CentOS'un RedHat ekibine dahil olduğunu bildirmiştir.



# Red Hat Nedir?



Red Hat, açık kaynaklı ve Linux tabanlı profesyonel yazılım şirketidir. Şirket, 1993′te Bob Young ve Marc Ewing tarafından kurulmuştur.



Red Hat tarafından resmi olarak desteklense de, Fedora özgür yazılım geliştiricilerinin katılımıyla varlığını sürdürmektedir ve aynı zamanda Red Hat Enterprise Linux ürünü için bir test ortamı görevi görmektedir.



Red Hat Linux ve dolayısıyla Fedora'yı özel yapan şey kararlı ve bilinen paketlerin, sağlam bilgi ile bir araya getirilmesidir. Paketler güncel değildir; güvenlik güncellemeleri dışında, yeni bir beta versiyon çıktığında paket versiyonları dondurulmaktadır. Sonuç, iyi test edilmiş, nispeten kararlı bir Linux dağıtımıdır. Ayrıca RPM paket yöneticisi, Red Hat'ın Linux'a katkılarından birisidir. Bugün Mandriva, Suse gibi popüler birçok dağıtımın kullandığı RPM paket kurulumu konusunda önemli adımlar atılmasını sağlamıştır.



# [Shell](https://siberoloji.github.io/linux-shell-nedir/ "Shell") Nedir?



Linux işletim sisteminin yapısında, bilgisayarın donanımı ile iletişim kuran yazılıma Kernel (Kabuk) adı verilmektedir. Kullanıcı, doğrudan donanım ile iletişim kuramaz. Kernel e bir komut göndermek ve işlemlerin yapılmasını sağlamak gerekmektedir. Kullanıcı ile Kernel arasında haberleşme, Shell ismi verilen aracı program sayesinde yapılır.



Temel olarak Shell aşağıdaki işlemleri sırasıyla yapan bir döngüye sahiptir.



1. Komutu, komut satırından veya dosyadan oku

2. Komutu değerlendir.

3. Komutu çalıştır veya gerekli programı çalıştır.

4. Sonucu ekrana veya istenen yere yazdır.

5. Birinci adıma geri dön.



# Terminal Nedir?



Terminal, metin tabanlı komutları yazabileceğiniz ve uygulayabileceğiniz bir arayüzdür. Bu arayüz sayesinde komutları çalıştırırız.



# SSH Servisi



İki sistem arasında ister yerel ağdaki bağlantıların isterse uzak bağlantıların güvenli bir şekilde yapılabilmesini sağlayan bir protokoldür. Bağlantı yapılan iki sistemin arasındaki tüm ağ trafiği şifrelenerek verilerin güvenliği sağlanır.



Bağlantı yapılırken kimlik doğrulaması yapılmaktadır. Bu kimlik doğrulamasından sonra istemci ile sunucu arasında bir şifreleme oluşur ve bu şifreleme ile haberleşirler. Ssh için istemci ve sunucuda ssh servisinin yüklü olması gereklidir.[Linux komut satırı - Kemal Demirez]



# KOMUTLAR



## history



Terminalde çalıştırdığımız her komut aslında hemen kaybolmazlar. Bu komutlar bellekte tutulur ve History komutu ile en son verdiğiniz komutları listeleyebilirsiniz.



Verdiğiniz son 10 komutu listeler:



```shell

history 10

```

## man



Terminalde bir komutun detaylarına erişmek için bu komut kullanılır.



```shell

man exit

```



## shutdown



Hemen kapat:

```shell

shutdown

```



Kapat ve yeniden aç (restart):



```shell

shutdown -r

```



20 dakika sonra kapat:



```shell

shutdown +20

```



20 dakika sonra restart:



```shell

shutdown -r 20

```



Saat 17:30 da kapat:



```shell

shutdown -h 17:30

```



## dig



Açılımı Domain Information Gropher demektir. Yani Alan Bilgisi Toplayıcısı diyebiliriz.



dig komutu ile A kayıtları görüntüleyebiliriz.



`Adres (A) kaydı, host adını bir IP adresine yönlendirir. Örneğin, server.domainame.com adresinin direkt olarak sizin ana bilgisayarınıza (ip adresi 111.111.111.111 olsun) yönlendirilmesini istiyorsanız, şunun gibi bir kayıt girmeniz gerekir: domainame.com. A 111.111.111.111`



```shell

dig buraksecer.com // Answer Section altında A kaydını görebiliriz.

```



```shell

dig buraksecer.com -t NS //name server listeler

```



##  curl



client url kısaltınca c-url -> curl olmuş :tea: 



Sitelerle iletişim kurmamızı sağlayan komuttur. Http protokolü en bilindik kullanımdır ayrıca;



curl, aşağıdaki protokolleri destekler:



- HTTP ve HTTPS

- SFTP

- SCP

- IMAP ve IMAPS

- POP3 ve POP3S

- TELNET

- SMB ve SMBS

- GOPHER

- LDAP ve LDAPS

- SMTP ve SMTPS

- FTP ve FTPS



Hadi bir get isteği atalım;



```shell

curl https://www.buraksecer.com //sitenin içeriğini size döner. 

```



Eğer benim güncel cv mi komutu çalıştırdığınız dizine indirmek istiyorsanız buyrun :sunglasses: 



```shell

curl -o burak.pdf https://www.buraksecer.com/wp-content/uploads/2021/12/burak-secer-up.pdf

```

Şimdi bir FTP protokolü kullanalım;

Dosya indirme işlemi,



```shell

curl -u root:password -O ftp://sunucu/dosya.tar.gz

```



Dosya yükleme işlemi,

```shell

curl -u root:password -T dosya.tar.gz ftp://sunucu

```

Daha fazlası için man curl yazıp inceleyebilirsiniz.



## lsb_release



Kullandığınız linux dağıtımını öğrenmek için;



```shell

lsb_release -a

```



## cal



Eğer bu komutu çalıştırırsanız ekrana bir takvim gelir.



```shell

cal

```



Belirli bir tarihin takvimini görmek için;



```shell

cal 1 1992 //1. ayı gösterir

```



## date



Sistemin o an tarihini veren komuttur.



```shell

date

```



## uname



Kullanılan karnel versiyonunu öğrenmek için kullanılan komuttur.



```shell

uname

```



## w-who-who am i



- w: Hangi kullanıcının hangi komutu çalıştırdığı bilgisi.

- who: O an hangi kimlikle çalıştığınız.

- who am i: who'dan farklı daha detaylı bir bilgi sağlar.



```shell

w



who



who am i

```



## uptime



Sistemin ne kadar zamandır açık kaldığını görmek istersek kullanıyoruz.



```shell

uptime

```



## hostname



Linux'da kullanılan host adını verir.



```shell

hostname

```



## free



Linux sistemimizde o an bellek durumunu öğrenmemize yardım eden komuttur.



```shell

free

```



```shell

free -b

```



```shell

free -k

```



```shell

free -m

```



```shell

free -g

```

[![](https://i.ibb.co/rQHkkZC/lnx2.png)](https://i.ibb.co/rQHkkZC/lnx2.png)

- b: byte

- k: kilo - byte

- m: mega - byte

- g: giga - byte



# Dosya / Klasör İzinleri



## Yetkiler



Terminali açıp bulunduğunuz dizinde **ls -l** komutunu çalıştırırsanız aşağıdaki çıktıyı alacaksınız.



[![Terminal ls -l](https://i.ibb.co/jh8s5Fm/rwrw.png "Terminal ls -l")](https://i.ibb.co/jh8s5Fm/rwrw.png "Terminal ls -l")



Hemen alt satırda **total 32** yazıyor. Bu iç içe geçmiş dosyalar dahil bütün dosya-klasörleri sayar ve size verir. İlk satıra bakacak olursanız Desktop için izinleri görüyorsunuz. Burada her harfin bir anlamı vardır.



- d -> burası bir dizindir, demektir. Ama eğer d yerine - (tire) olursa bu bir dosya demekti.

- r -> okuma

- w -> yazma

- x -> çalıştırma



İzinlerde dikkatimizi çeken, 3 ana parça şeklinde dağılmış olmaları. Örnek vermek gerekir ise **drwxr - xr - x ** burada tireler ile 3 ana parçaya ayrılmıştır.



- drwxr -> 1. kısım dosya/dizin sahibinin yetkileri.

- xr -> 2. kısım dosya sahibi ile aynı grupta bulunan kullanıcıların yetkileri.

- x -> 3. kısım ise genel kullanıcı yetkilerini belirtir.



## Erişim Yetkilerinin Değiştirilmesi



Erişim yetkileri önemli bir konu olduğu için bu manipülasyon işlemini sadece root kullanıcısı yapabilir. Erişim yetkilerini değiştirirken **chmod** komutu kullanılır.



```shell

chmod <+=->

```

- u: Dosya ya da dizin sahibi, user.

- g: u ile aynı grupta bulunan kullanıcılar.

- o: Diğer kullanıcılar.

- a: Herkes.

- +: Yetki ekleme.

- -: Yetki çıkartma.

- =: Yetki eşitleme.

- r: Okuma

- w: Yazma

- x: Çalıştırma

- s: Suid biti.

- t: Sticky bit.



## Suid Biti



Bir dosya düşünün, bir kullanıcının yazma yetkisi yok. Fakat o kullanıcının geçici olarak yazması lazım. Suid biti ayarlanan kullanıcılar bu geçici yetkiye sahip olurlar.



Suit biti ayarlama komutu:



```shell

chmod u+s text.txt

```



Sistemdeki suit biti ayarlanmış dosya/dizin bulma komutu:



```shell

find / -perm -4000

```



## Umask Komutu



Yeni oluşturulan dizin/dosyalar için varsayılan olarak verilecek izinleri ayarlamamıza yarar.



```shell

umask rwxr-r--r--

```



## Chattr Komutu



Bir dosya düşünün, config dosyası. Bu dosyanın içinde kesinlikle değişiklil yaplmasın diyorsanız bu komut tam size göre.



```shell

chattr +i text.txt

```



Dosyayı eski haline getirmek için ise;



```shell

chattr -i text.txt

```



Sistemde korumalı dosyalar neler merak ediyorsanız?



```shell

lsattr -R 

```



# Bir Dosyayı Okuma



Her hangi bir dosyanın içini okumak istiyorsak bunun farklı komutları vardır. Okumak istediğiniz dizinde olmalısınız ya da dizini komuttan sonra belirtmelisiniz.



```shell

cat test.txt

```



ya da 



```shell

cat  ./folder/test.txt

```



ya da 



```shell

tail test.txt

```



şekillerinde kullanım sağlayabiliriz ayrıca;



Bir metin dosyanız var ve çok satırlı. Bu komut metin dosyanızı kolayca okumanızı sağlar ve eğer **enter** tuşuna basarsanız satır satır ilerler aşağı doğru. **Space** basılırsa ise diğer sayfaya geçer, aslında bir sayfalama işlemi var diyebiliriz. **b** tuşuna basarsanız bir önceki sayfaya döner.



```shell

more folder.txt

```



# Dosya Monitoring



Genellikle log dosyalarını izlemek için kullanılan bir komuttur fakat txt dosyalarını izlemek içinde kullanılabilir.



```shell

tail -c 50  text.txt         //50 byte'lık veri görüntüler

tail text.txt -> son         //10 satırı görüntüler

tail -f  /var/log/syslog     //log izlemek için kullanılır

tail -F text.txt             //txt dosyasının değişikliklerini anlık görüntüler ve bilgi verir.

```



# Vim Editörü



Dosyalarınızı açıp düzenleyebileceğiniz bir text editörüdür. Şimdi vim komutlarına yakından bakalım.



Debian base bir linux kullanıyorsanız önce bir install edelim.



```shell

sudo apt-get install vim

```

Açmak istediğiniz dosyayı;



```shell

vim test.txt

```



Şeklinde açabiliyorsunuz.



> Aşağıdaki komutları dosyayı açtıktan sonra veriyorsunuz.



Vim düzenleyicisini kullanmak için verilen bazı komutlar vardır. Tüm komutları ve belgelerini help komutuyla aşağıdaki gibi görebilirsiniz:



```shell

:help

```



Vim bazı modları vardır. Insert modunda dosyaya istediğiniz gibi girdi yapabilirsiniz. Bunun için **i** basmanız yeterlidir.



Verileri bir dosyaya yazdık, şimdi görev, dosyayı kaydedip kapatmak ve bunu yapmak için Esc tuşuna basarak ilk ekleme modundan çıkmak. Bir komut yazmak için önce noktalı virgül (   :   ) yazın ve ardından wq! Ve sonra ENTER'a basın.



```shell

:wq!

```



Dosyayı kaydetmeden dosyadan çıkmak için sadece q komutunu kullanın! Aşağıdaki gibi



```shell

:q! 

```



İmlecin altındaki karakteri silmek için komut modunda **x** tuşu sağlıyoruz. İmleci silinmesi gereken karaktere getirin ve Esc tuşuna basın ve ardından **x** tuşuna basın.



Geri almak için normal modda **u** tuşuna basın. Böylece en son yapılan değişiklik geri alınır. Değişiklikleri ileri sarmak için ise **ctrl+r** kullanılır.



Bir dosyanız var ve binlerce satır var. Arama yapmak istiyorsunuz vim editörü ile şu şekilde arama numaraları vardır.



**ESC** bastıktan sonra;



```shell

:/aranacakkelime

```

Eğer bir sonraki aranan kelimeye geçmek istiyorsanız;



```shell

:n

```



Bende shift + n oldu bu arada :)



Bir önceki eşleşen kelime için ise:



```shell

:N

```

Dosyadaki kelimeyi değiştirmek için;



```shell

:s/arama sözcüğü/değiştirme sözcüğü/

```



Bütün dosyada değişiklik yapmak için: (gc tek tek onay ister sadece g onaysızdır ama güvenli değildir.)



```shell

:%s/arama sözcüğü/değiştirme sözcüğü/gc

```



# Aradığımız Dosyayı Bulma



Bir dizin içerisinde veya bütün işletim sistemi içerisinde isme göre dosya araması yapabiliriz. Ayrıca sadece txt uzantılı dosyalarıda arayabiliriz.



Bunun için **find** komutu kullanıyoruz.



```shell

find ./Desktop -name test.txt

```



Veya txt uzantılı dosyaları arayabiliriz.



```shell

find ./Desktop -name *.txt

```



Veya içinde test geçen dosyaları arayabiliriz bir nevi like gibi.



```shell

find ./Desktop -type f -name "*test*"

```



# Dosya İşlemleri



Dizin işlemlerinde **-r** kullanılmalıdır.



## Dosya Oluşturma



```shell

mkdir dosya1

```



Dizinli dosya oluşturma



```shell

mkdir dosya1/test

```



İç içe oluşturma



```shell

mkdir -p resim/b1/b2

```



Klasör oluşturma;



```shell

touch text.txt

```



## Dosya Silme



-r ile kullanılırsa dizin silebiliriz.



```shell

rm -r dosya

```



Sadece dosya silmek için;



```shell

rm dosya 

```



ya da



```shell

rmdir dosya

```



## Dosya Kopyalama



```shell

cp -r kopyalanan_dosya kopyalancak_konum

```



Eğer bir dizin değil ise;



```shell

cp kopyalanan_dosya kopyalancak_konum

```



Eğer ssh ile taşıma yapılacak ise;



```shell

scp kopyalanan_dosya kopyalancak_konum

scp myfile.txt remoteuser@remoteserver:/remote/folder/

```



## Dosya Taşıma



Dosyayı olduğu gibi taşımak istiyorsanız;



```shell

mv dosya1 tasinacagi_konum

```



## Dosya İsim Değiştirme



mv komutu ile yapılabiliyor. İlk önce değiştirmek istediğiniz dosya ya da klasör yazılıyor sonra yeni ismi.



```shell

mv dosya1 yeni_isim

```



# Dosya İçinde Kelime Arama



Bir dosyanız var 1000 satırlık ve içinde şu kelime geçiyor mu bakmak istiyorsunuz.



```shell

grep sorgu dosya

```



Mesela log.txt var elinizde ve içinde error var mı bakmak istiyorsunuz.



```shell

grep error log.txt

```



Büyük / küçük harf ayırmadan arama için;



```shell

grep -i sorgu dosya

```



Ya da kaç tane error kelimesi geçiyor şu log dosyasında bakalım?



```shell

grep -c error log.txt

```



Ya da bir dosyalar dizininiz var acaba diyorsunuz şu error nerde hangi dosyada var?



```shell

grep -l error ./*

```



# Ortam Değişkenleri



İşletim sisteminde bazı sabit değerler vardır. Bütün sistem kullanıcılar veya bazıları bu sabitleri istedikleri zaman okuyup kullanırlar. Şimdi bizde bu değişkenleri nasıl tanımlarız ve bu değişkenlerin listesini nasıl okuruz buna bakacağız.



burak isminde bir değişken tanımlayacağız.



```shell

export burak=31

```



Tanım yaptıktan sonra;



```shell

printenv

```



Komutunu çalıştırıp, tanımladığımız ortam değişkeni listede var mı bakalım?



Eğer linux restart olur ise bu değişken ne yazık ki kaybolur. Bunu kalıcı hale getirmek için **/etc/bashrc** dosyasının içine bu **export** komutunu eklemeniz gerekiyor.



# Process İzleme



İşletim sisteminde en önemli konulardan biri tabii ki process. Bir çok şekilde farklı yöntemler ile terminalden izleme yapabiliyoruz.



Aşağıdaki komut sayesinde,



- a: Bütün process'leri göster.

- u: Diğer kullanıcılar da dahil olmak üzere göster.



```shell

ps -au

```



Sadece belli bir kullanıcının precess'lerini listelemek için;



```shell

ps -u root

```

Birde gerçek zamanlı akış sağlayan bir komut var;



```shell

top

```

[![top](https://i.ibb.co/72trPs9/top.png "top")](https://i.ibb.co/72trPs9/top.png "top")



Gelişmiş bir monitöring için(**sudo apt install atop** gerekir);



```shell

atop

```



[![atop](https://i.ibb.co/wN8SRh6/atop.png "atop")](https://i.ibb.co/wN8SRh6/atop.png "atop")



Etkileşimli süreç görüntüleyici için(**sudo apt install htop**)



```shell

htop

```



[![htop](https://i.ibb.co/GJD8nbS/htop.png "htop")](https://i.ibb.co/GJD8nbS/htop.png "htop")



Ağaç bağlantılı process listesi için ise:



```shell

pstree

```



[![pstree](https://i.ibb.co/ZcXg23n/pstree.png "pstree")](https://i.ibb.co/ZcXg23n/pstree.png "pstree")



# Foreground - Background Process



[Process izlemeyi](https://github.com/buraksecer/linux-101#process-i%CC%87zleme "Process izlemeyi") daha önce işlemiştik. Şimdi bu process tiplerine ve nasıl bir process oluşturabiliriz bunlara bakacağız.



İş parçacıklarının listesini;



```shell

jobs

```



Komutu ile alabiliyoruz.



Foreground, siz bir komut verdiğiniz vakit teminalde o komutun/işlemin bitmesini bekliyoruz ya hani, işte o foreground oluyor. Yani işi ön yüzde yapıyor ve terminali kitliyor. Background ise bunun tam tersi, iş arka planda asenkron şekilde akıyor. Haydi bir örnek yapalım;



```shell

sleep 20

```



Bu komutu çalıştırırsanız 20 saniye boyunca uyutur ve siz hiç bir komut vb giriş yapamazsınız bu bize foreground 'u verir. Fakat;



```shell

sleep 20 &

```



Derseniz, git bu işi bir background process olarak arkada asenkron yap. Bu sefer size bir progress id dönecektir ve jobs yazdığınızda devam ediyor olarak yarattığınız progress'i göreceksiniz.



Bir process foreground yapmak istiyorsanız önce



```shell

jobs -l

```



Önce çalışan jobları listeliyoruz ve istediğimiz job index id alıyoruz.



```shell

fg 1

```



yaparak bu process artık foreground 'a çeviriyoruz. Aynı şekilde;



```shell

bg 1

```



yaparak process'i background process yapıyoruz.



# Cron Jobs



Belli bir aralık ile çalışan iş parçacıklarına cron job diyoruz. Bir cron çalışma zamanı nasıl anlaşılır?



```shell

# Example of job definition:

# .---------------- minute (0 - 59)

# |  .------------- hour (0 - 23)

# |  |  .---------- day of month (1 - 31)

# |  |  |  .------- month (1 - 12) OR jan,feb,mar,apr ...

# |  |  |  |  .---- day of week (0 - 6) (Sunday=0 or 7) OR sun,mon,tue,wed,thu,fri,sat

# |  |  |  |  |

# *  *  *  *  * user-name command to be executed

17 *	* * *	root    cd / && run-parts --report /etc/cron.hourly

```



Eğer linux'unuzda cd /etc gidip cat crontab derseniz bu açıklama ile karşılaşacaksınız. Burada örnek bir cron ve üzerinde cron time nasıl kurulur anlatmış ama ben size bir site vereceğim çok sevdiğim bir sitedir. [CrontabGuru](https://crontab.guru/ "CrontabGuru") sitesinden kolayca bir cron time çıktısı alabilirsiniz.



Bunları anlattıktan sonra bir cron job oluşturalım.



crontab -e | -r | -l



- e: Edit

- r: Remove

- l: Liste



Aşağıdaki komut sayesinde cron dosyamızı edit yapabiliriz. Size ilk açılırken hangi editör ile devam edelim diye soruyor, ben vim ile devam ettim.



```shell

crontab -e

```



Şimdi bir satır olarak aşağıdaki komutu ekliyoruz.



```shell

*/5 * * * * tar -cvzf /sikistirilacak/dizin/log.tar.gz  /sikisacak/dizin

```



Kayıt edip çıktıktan sonra artık job 5 dakikada bir log sıkıştırma dosyası oluşturur ve üzerine yazar.



## Cron Job Log Monitor



Cron job kurduktan sonra anlık monitör edebilirsiniz;



```shell

tail -F CRON /var/log/syslog

```



# Kullanıcı İşlemleri



##  Kullanıcı Ekleme



```shell

adduser burak

```

Bu komutu verdikten sonra sizden bir şifre isteyecek. Şifre girdikten sonra artık bir kullanıcı oluşturdunuz hayırlı olsun. /home klasörünün altında kullanıcı adı ile bir klasör göreceksiniz.



## Kullanıcı Silme



```shell

deluser --remove-home burak

```



## Kullanıcı Bilgilerini Listeleme



```shell

chage -l burak

```



## Kullanıcı Bilgilerini Güncelleme



```shell

chfn burak

```



## Kullanıcı Parola Değiştirme



```shell

passwd burak

```



# Kullanıcı Değiştirme Ve Başka Kullanıcı Adına İşlem Yapma



Şimdi bu yukarıdaki oluşturduğumuz kullanıcıya geçiş yapalım ve onun kabuğunda çalışalım.



```shell

su - burak

```

Şifre isteyecektir.



Peki bir diğer komutta başka kullanıcıya geçiş yapmaktır fakat sadece komutları o kullanıcı olarak verirsiniz.



```shell

su burak

```



# Disk Durumunu İnceleme



([Kaynak](https://www.hostinger.web.tr/rehberler/disk-kullanimi-nedir/ "Kaynak"))



[![pasted-image-0-75](https://www.hostinger.web.tr/rehberler/wp-content/uploads/sites/6/2017/04/pasted-image-0-75.png "pasted-image-0-75")](https://www.hostinger.web.tr/rehberler/wp-content/uploads/sites/6/2017/04/pasted-image-0-75.png "pasted-image-0-75")



- Dosya sistemi (Filesystem) – Dosya sisteminin adını verir.

- Boyut (Size) – Dosya sisteminin toplam boyutunu gösterir.

- Kullanılan (Used) – Dosya sisteminde kullanılan disk alanını boyutunu gösterir.

- Kullanılabilir (Available) – Dosya sisteminde boş olan disk alanı boyutunu gösterir.

- Kullanılan (Use) – Kullanılan disk alanı yüzdesini gösterir.

- Bağlı olduğu (Mounted On) – Son sütun dosya sisteminin nereye bağlı olduğunu gösterir.

- df -h – Daha iyi ve daha insan tarafından okunabilir formatta gösterecek. Bu şekilde disk boyutu GB ile gösterilecek. (Eğer boyut 1 GB’dan daha küçükse MB veya hatta B ile gösterilir.)

- df -m – Dosya sistemi kullanımını MB ile göstermek için kullanılabilir.

- df -k – Önceki gibi, dosya sistemi bilgisini KB ile göstermek için kullanılabilir.

- df -T – Dosya sistemi türünü göstermek için kullanılır (yeni bir sütunda görünecek).

- df -ht /home – Bu komutu kullanarak belirli bir dosya sistemi hakkında bilgileri (insanın okuyabileceği formatta) görebilirsiniz.

- df --help – Kullanabileceğiniz kullanışlı komutları ve komutlar hakkındaki bilgileri gösterir.

- du /home/user/Desktop/ – Bu seçenek, kullanıcının Masaüstü’nü görmenizi sağlar ve Masaüstü’müzdeki klasörlerin ve dosyaların disk kullanımıyla ilgili bilgi verir.

- du -h /home/user/Desktop/ – Tıpkı df‘de olduğu gibi -h seçeneği de bilgileri daha okunabilir bir biçimde görüntüler.

- du -sh /home/user/Desktop/ – -s seçeneği belirtilen bir klasörün toplam boyutunu verir (bu durumda, Masaüstü’nün toplam boyutunu gösterir).

- du -m /home/user/Desktop/ – Tıpkı df‘de olduğu gibi, bu da bize Megabyte cinsinden bilgi sağlayacaktır (bilgileri kilobayt cinsinden görmek için -k kullanabilirsiniz.

- du -h --time /home/user/Desktop/ – Bu bize, görüntülenen dosya ve klasörlerin son değiştirilme tarihini baz alarak bilgi verecektir.

- df --help – Kullanabileceğiniz diğer yararlı komutları gösterecek ve onlarla ilgili daha fazla bilgi sağlayacaktır.



# Bilgisayarın Ip Adreslerini Listeleme



```shell

curl ifconfig.me

```



# Bir Domaini Pingleme



Bir web sitesine 1 paket gönderip cevap alabiliyor muyuz bakmaya, pingleme denir.



Örnek bir ping komutu:



```shell

ping google.com

```



Burada siz durdurana kadar foreground bir process çalışır.



```shell

ping -c 3 google.com

```



Derseniz; 3 adet ping atacak ve sonlanacak fakat hala bir foreground process'dir.



# Bir Domainin Dns Kayıtlarını Listeleme



Local linux dns ayarları ve listesi için;



```shell

cat /etc/resolv.conf 

```



Bir domain ayrıntıları için;



 ```shell

nslookup -type=mx google.com

```



# Package Manager İle Bir Paket Yükleme



Yerel sisteminizin yüklü paketlerinin en son sürüm bilgilerini güncellemek için;



Aşağıdaki komut paketleri update etmez sadece güncel bağlılıklarını ve paketlerin hangi repoları kullandığını update eder, bu listeye **/etc/apt/sources.list **'den erişebiliriz.



```shell

sudo apt-get update

```



Haydi şimdi linux'umuza node kuralım.



```shell

sudo apt install nodejs

```



Yükleme bittikten sonra bir kontrol şart:



```shell

node –version

```



# Bir Uzak Sunucuya SSH İle Uzaktan Bağlanma



SSH, şifreli bir şekilde iki ağ arasında iletişimi sağlayan bir tüneldir. Bağlantı yapılırken bilgiler karşı tarafa şifreli bir şekilde gönderilir. Önemli nokta ssh yapılabilmesi için karşı tarafta ssh servisinin çalışıyor olması gerekmektedir.



Öncelikle SSH servisi ne alemde bakalım ve eğer aktif değilse başlatalım;



```shell

service ssh status

```



SSH servisini başlatalım:



```shell

service ssh start

```



Şimdi artık SSH bağlantısı açabiliriz.



```shell

ssh kullanici@ipadresi

```



bu komutan sonra sizden şifre isteyecek ve laps diye bağlantı açılacak. Artık uzak sunucunuzun linuxuna bağlandınız hayırlı olsun.



# Linux Servisler



## systemd



Systemd servislerin abisidir. Nerde bir servis çalışır ya da durur ise orada systemd vardır. Genelde linux dağıtımları systemd kullanır. İşletim sistemi her başladığında servisleri çalıştıran, logları toplayan abimizdir.



>Linux’ta çalıştırdığımız web ve uygulama sunucuları, SSH, DNS, telnet, vb servisler systemd veya benzeri (örneğin upstart) bir init system tarafından yönetilirler. Bu sistemlere init system denmesinin sebebi, Linux'un bu sistemleri açılış sırasında (boot) diğer process'leri başlatan ve PID (Process ID) 1 ile ifade edilen init process'i olarak kullanmasıdır([kaynak](https://gokhansengun.com/)).



## systemctl



systemd yönetimini sağlayan komuttur. Gelin bazı komutları inceleyelim.



```shell

sudo systemctl status //Bütün servislerin durumunu gösterir.

```



```shell

sudo systemctl status apache2 //apache2 servisinin durumunu gösterir.

```



```shell

sudo systemctl start/restart/stop apache2 

//apache2 servisini başlatmak/yenidenbaşlatmak/durdurmak için kullanılan komut.

```



```shell

sudo service —status-all | less //Servislerin durumunu gösterir ve listede scrool yapmanı sağlar.

```



```shell

sudo systemctl disable/enable apache2 //apache2 servisini deaktif/aktif etme. 

//Deaktif edilen servis kendi kendine(linux restart vb.) tekrar başlatılmaz!

```



```shell

sudo journalctl -u apache2.service //Apache2 servisinin loglarını döker.

```



# Sıkıştırma İşlemleri



Bir çok sıkıştırma komutu vardır. Bunlardan bazıları;



- zip

- gzip

- tar



## zip



Zip oluşturma,



```shell

zip -r test.zip ziplenecekhedef

```



Şifreli zip oluşturma,



```shell

zip -r -P 1234 test.zip ziplenecekhedef

```



Zip açma,



```shell

unzip acilacakzipdosyasi.zip

```



Şifreli zip açma,



```shell

unzip -P şifre acilacakzipdosyasi.zip

```



## gzip



gzip oluştururken sizden bir sıkıştırma kalitesi ister. 

Bu kalite 1 en düşük ama hızlı, 9 yüksek ama yavaş sıkıştırır.



Gzip oluşturma,



```shell

gzip -9 index.html

```



Burada dikkat edilmesi gereken, index.html.gz olarak değiştirir sıkıştırdığı direkt dosyanın

kendisidir. Parametre olarak 9 verdik. En iyi sıkıştırma deneyimi için en yüksek değeri

verdik.



Gzip dizin sıkıştırma,



```shell

gzip -9 -r file

```



Gzip açma,



```shell

gunzip index.html.gz

```



## tar



Tar oluşturma,



```shell

tar -cvf test.tar ziplenecekhedef

```



Tar açma,



```shell

tar -xvf test.tar

```



# Linux'a Nasıl Yükleriz?



## Docker Cli



Aslında kolayca bir arama ile nasıl yüklersiniz bulabilirsiniz fakat günün sonunda bu guide size her komutu sağlasın istiyoruz ve o sebeple Docker nasıl yüklenir hızlı bir göz atalım.



Ubuntu için kurulum adımları:



1. apt paket güncelleme işlemi ve repo ekleme



```

sudo apt-get update

sudo apt-get install \

    ca-certificates \

    curl \

    gnupg \

    lsb-release



```



2. Docker resmi GPG key ekleme işlemi.



```

sudo mkdir -p /etc/apt/keyrings

curl -fsSL https://download.docker.com/linux/ubuntu/gpg | sudo gpg --dearmor -o /etc/apt/keyrings/docker.gpg

```



3. Repository setup işlemi yapıyoruz.



```

echo \

  "deb [arch=$(dpkg --print-architecture) signed-by=/etc/apt/keyrings/docker.gpg] https://download.docker.com/linux/ubuntu \

  $(lsb_release -cs) stable" | sudo tee /etc/apt/sources.list.d/docker.list > /dev/null



```



4. Bamm artık apt ye git update et dediğimiz zaman docker yüklenecek.



```

sudo apt-get update



```



5. Eğer update hata verirse;



```

sudo chmod a+r /etc/apt/keyrings/docker.gpg

sudo apt-get update



```



6. Tamam şimdi bakalım yükleyebildik mi?



```



docker --version



```



Beklenen çıktı: ``Docker version 20.10.20, build 9fdeb9c`` 

- Versiyon bilgisi değişebilir tabii.



Versiyon bilgisini alabildiysek tebrikler :)



## Docker Compose Cli



Aşağıdaki komutları sırayla çalıştırdığımız zaman docker-compose cli kurulmuş olacaktır.



İlk olarak burada dikkat etmemiz gereken versiyondur. Ben 1.29.2 kullandım ama siz günceli kullanabilirsiniz. Bu komut /usr/local/bin/docker-compose klasörüne indirme işlemi yapacaktır.



```

sudo curl -L "https://github.com/docker/compose/releases/download/1.29.2/docker-compose-$(uname -s)-$(uname -m)" -o /usr/local/bin/docker-compose



```



Curl ile indirme yaptıktan sonra gerekli izinleri tanımlıyoruz.



```

sudo chmod +x /usr/local/bin/docker-compose



```



Ve izinden sonra işlem tamam! Bakalım versiyon komutu çalışacak mı?



```

docker-compose --version

```



Eğer bir çıktı aldıysanız bravo!



Beklenen çıktı: ``docker-compose version 1.29.2, build 5becea4c`` 

([kaynak](https://www.digitalocean.com/community/tutorials/how-to-install-and-use-docker-compose-on-ubuntu-20-04))