https://github.com/omergulen/bash-guide

Shell Rehberi (BASH)
https://github.com/omergulen/bash-guide

bash bash-script bash-scripting guide rehberi shell shell-guide turkish

Last synced: 3 months ago
JSON representation

Shell Rehberi (BASH)

• Host: GitHub
• URL: https://github.com/omergulen/bash-guide
• Owner: omergulen
• Fork: true (Idnan/bash-guide)
• Created: 2017-05-01T10:33:33.000Z (over 7 years ago)
• Default Branch: tr
• Last Pushed: 2018-10-31T09:47:20.000Z (about 6 years ago)
• Last Synced: 2024-09-26T01:41:19.472Z (3 months ago)
• Topics: bash, bash-script, bash-scripting, guide, rehberi, shell, shell-guide, turkish
• Homepage:
• Size: 123 KB
• Stars: 276
• Watchers: 21
• Forks: 34
• Open Issues: 0
• Metadata Files:
  • Readme: README.md

Awesome Lists containing this project

README

        


  



## İçindekiler

  1. [Basit Komutlar](#1-basit-komutlar)  

    1.1. [Dosya Komutlar](#11-dosya-komutları)  

    1.2. [Text Komutları](#12-text-komutları)  

    1.3. [Dizin Komutları](#13-dizin-komutları)  

    1.4. [SSH, Sistem Bilgisi & Ağ Komutları](#14-ssh-sistem-bilgisi--ağ-komutları)  

    1.5. [İşlem İzleme Komutları](#15-İşlem-İzleme-komutları)

  2. [Basit Shell Programlama](#2-basit-shell-programlama)  

    2.1. [Değişkenler](#21-değişkenler)  

    2.2. [Diziler](#22-diziler)  

    2.3. [String Yerleştirme](#23-string-yerleştirme)  

    2.4. [Fonksiyonlar](#24-fonksiyonlar)  

    2.5. [Koşullar](#25-koşullar)  

    2.6. [Döngüler](#26-döngüler)  

  3. [İpuçları](#3-İpuçları)  

  4. [Hata Ayıklama - Debugging](#4--hata-ayıklama--debugging)  

  

# 1. Basit Komutlar

### a. `export`

Tüm çevre değişkenlerini göstermek için kullanılır. Özel bir çevre değişkeni özelliğini görüntülemek için, `echo $VARIABLE_NAME` kullanın. Alternatif olarak ayrıntılı görüntülemek için `printenv` komutu da kullanılabilir.

```bash

export

```

Örnek:

```bash

$ export

AWS_HOME=/Users/omergulen/.aws

LANG=en_US.UTF-8

LC_CTYPE=en_US.UTF-8

LESS=-R

$ echo $AWS_HOME

/Users/omergulen/.aws

```

### b. `history`

Terminal geçmişini görüntüler.

```bash

$ history

    1 whoami

    2 history

```

### c. `su` ve `exit`

`su` kullanıcı değiştirmeye ya da `root` olmaya yarar. `su` komutundan sonra boşluk bırakılırsa `sudo root` yerine geçer.

`exit` ise bağlı olunan oturumdan çıkmayı sağlar, kısayolu `CTRL+D` dir.

```bash

omergulen@host:~$ su

Password:

root@host:/home/omergulen#

root@host:/home/omergulen# exit

exit

omergulen@host:~$ 

omergulen@host:~$ su guest

Password:

guest@host:#

```

### d. `whatis`

whatis kullanıcı komutları, sistem çağrıları, kütüphane fonksiyonları ve manuel sayfasındaki diğer şeylerin açıklamasını görüntüler.

```bash

whatis bir_sey

```

Örnek:

```bash

$ whatis bash

bash (1)             - GNU Bourne-Again SHell

```

### e. `whereis`

whereis çalıştırabilir dosyaları, kaynak kodlarını ve manuel sayfalarını sistem tarafından otomatik oluşturulan bir veri tabanı ile araştırır.

```bash

whereis isim

```

Örnek:

```bash

$ whereis php

/usr/bin/php

```

### f. `which`

which çalıştırabilir dosyaları belirtilmiş bir PATH (yol) içerisinde arar. Bu komut aranan çalıştırabilirlerin tam yolunu yazdırır.

```bash

which program_adi 

```

Örnek:

```bash

$ which php

/c/xampp/php/php

```

### g. `clear`

Pencere içeriğini temizler. `CTRL + L` kısayolu da aynı görevi görür.

## 1.1. Dosya Komutları

   

      cat

      chmod

      chown ve chgrp

      cp

      diff

      file

      find

      gunzip

      gzcat

      gzip

      head

   

   

      less

      lpq

      lpr

      lprm

      ls

      more

      mv

      rm

      tail

      touch

      umask

   

### a. `cat`

UNIX veya Linux altında, aşağıdaki amaçlar için kullanılır.  

* Text dosyalarını ekranda gösterir

* Text dosyalarını kopyalar 

* Text dosyalarını birleştirir 

* Yeni text dosyaları oluşturur

Örnek:

```bash

cat dosya_adi

cat dosya1 dosya2 

cat dosya1 dosya2 > yeni_birlesmis_dosya

cat < dosya1 > dosya2 #dosya 1'i dosya2'ye kopyalar.

```

### b. `chmod` 

`chmod` komutu "change mode" yani mod değiştir anlamına karşılık gelmektedir ve dosyanın veya dizinin okunabilir, yazılabilir ve çalıştırabilir olmasını değiştirebilir. Daha fazla bilgi için bu [linki](https://ss64.com/bash/chmod.html) kontrol edin.

```bash

chmod -secenekler dosya_adi

chmod +x -w calistir_ama_yazama

```

### c. `chown` ve `chgrp`

`chown` komutu "change owner" yani sahibini değiştir anlamına karşılık gelmektedir ve verilen dosya veya dizinin sahibini kullanıcı ve grup olarak değiştirebilir. Basit kullanımı önce kullanıcı:grup adı gelir ve sonrasında dosya veya dizin adı verilir.

```bash

chown -secenekler kullanici:grop dosya_adi

```

`chgrp` komutu "change group" anlamından gelir ve dosyanın grubunu değiştirir.

### d. `cp`

Dosyaları kopyalar.  

```bash

cp dosya1 dosya2

cp /root/Desktop/file1.txt /var/www/html/file2.php

```

`dosya1` kaynak yolunu `dosya2` ise hedef yolunu belirtir.

### e. `diff`

Dosyaları karşılaştırıp, farklılıklarını gösterir. 

```bash

diff dosya1 dosya2

```

### f. `file`

Dosya türünü belirler.  

```bash

file dosya

```

Örnek:

```bash

$ file index.html

 index.html: HTML document, ASCII text

```

### g. `find`

Dizinde dosya arar.

```bash

find dizin secenek duzen(yapi)

```

Example:

```bash

$ find . -name README.md

$ find /home/ -name '*.png'

```

### h. `gunzip`

Dosyaları ```gzip``` ile çıkartır.  

```bash

gunzip dosya

```

### i. `gzcat`

Çıkarmadan gzip ile sıkıştırılmış dosyalara bakmamızı sağlar.  

```bash

gzcat dosya

```

### j. `gzip`

Dosyaları sıkıştırır. 

```bash

gzip dosya

```

### k. `head`

Dosyanın ilk 10 satırını yazdırır. 

```bash

head dosya

```

### l. `less`

`more` gibi kullanılır ama daha çok özelliği vardır.

### m. `lpq`

Yazıcı baskı sırasını yazdırır.  

```bash

lpq

```

Örnek:

```bash

$ lpq

Sıra    Sahip       İş      Dosya(lar)                      Toplam Boyut

active  omergulen   59      deneme                          399360 bytes

1st     omergulen   60      (stdin)                         0 bytes

```

### n. `lpr`

Dosyayı yazıcıdan yazdırır.  

```bash

lpr dosya

```

### o. `lprm`

Yazıcı baskı sırasından bir iş siler.  

```bash

lprm is_numarasi

```

### p. `ls`

Dosyaları listelemek için kullanılır. Hiç bir yol veya dizin göstermezseniz bulunduğunuz dizinde çalışır. ```-l``` gibi listeleyip daha çok bilgi veren ve ```-a``` gibi tüm dosyaları (gizliler dahil) gösteren parametreleri vardır. Daha detaylı bilgi için [link](https://ss64.com/bash/ls.html).  

```bash

ls secenek

```

Örnek:


$ ls -la

rwxr-xr-x   33 omergulen  staff    1122 Mar 27 18:44 .

drwxrwxrwx  60 omergulen  staff    2040 Mar 21 15:06 ..

-rw-r--r--@  1 omergulen  staff   14340 Mar 23 15:05 .DS_Store

-rw-r--r--   1 omergulen  staff     157 Mar 25 18:08 .bumpversion.cfg

-rw-r--r--   1 omergulen  staff    6515 Mar 25 18:08 .config.ini

-rw-r--r--   1 omergulen  staff    5805 Mar 27 18:44 .config.override.ini

drwxr-xr-x  17 omergulen  staff     578 Mar 27 23:36 .git

-rwxr-xr-x   1 omergulen  staff    2702 Mar 25 18:08 .gitignore



### q. `more`

Dosyanın ilk kısmını gösterir (```Space``` ile hareket eder ve ```q``` ile çıkılır).  

```bash

more dosya

```

### r. `mv`

Dosyayı taşır.  

```bash

mv dosya1 dosya2

```

`dosya1` kaynak yolunu `dosya2` ise hedef yolunu belirtir.

Ayrıca dosyanın ismini değiştirmek için kullanır.

```bash

mv eski_isim yeni_isim

```

### s. `rm`

Dosyaları silmeye yarar. Bunu bir dizin üzerinde kullanmaya çalışmak hataya yol açar. `rm: directory: is a directory`

Dizin silmek için `-r` kullanmalısınız. Silinmeyen dosyaları zorla silmek için de `-f` komutu kullanılmaktadır.

```bash

rm dosya

```

#### DİKKAT: `rm -rf /` komutu tüm sistemin silinmesine yol açar, sanal makine dışında kullanılması tehlikelidir.

### t. `tail`

Dosyanın son 10 satırını yazdırır. `-f` parametresiyle çıktıyı sona ekler dosya büyüdükçe.

```bash

tail dosya

```

### u. `touch`

Yetki ve zaman etiketini günceller. Böylelikle dosya var olmamışsa yaratır.

```bash

touch dosya

```

Örnek:

```bash

$ touch trick.md

```

### v. `umask`

`umask` dosya oluşturma kuralı belirlemek için kullanılır. Default Linux umask'ı = `022`'dir ve anlamı: eğer bir dosya/dizin oluşturursak dosya izinleri `666 - 022 = 644`, dizin izinleri `777-022 = 755` olacaktır. Bu da `umask -S` komutu ile daha anlaşılır bir şekilde görüntülenebilir;

```bash

$umask

0022

$umask -S

u=rwx,g=rx,o=rx

```

yani u(owner): için okuma,yazma ve çalıştırma

g(group) ve o(others): için okuma ve çalıştırma anlamına gelmektedir.

## 1.2. Text Komutları

    

      awk

      cut

      echo

      egrep

      fgrep

      fmt

      grep

      nl

      sed

      sort

   

   

      tr

      uniq

      wc

      > ve >>

   

### a. `awk`

awk text dosyalarını idare etmek için en iyi araçtır. Tüm dosyaları satır satır idare eder. Değiştirmezseniz normal olarak kelimeleri ayırmak için boşluğu kullanır. En yaygın kullanımı aşağıdaki gibidir:

```bash

awk '/arama_yapisi/ { eslesme_gerceklesirse_gerceklesecek_komut; }' parcalanacak_text_dosyasi

```

`/etc/passwd` dosyasını ele alalım. Dosyanın içeriği böyle oluyor normal şartlarda:

```

root:x:0:0:root:/root:/usr/bin/zsh

daemon:x:1:1:daemon:/usr/sbin:/usr/sbin/nologin

bin:x:2:2:bin:/bin:/usr/sbin/nologin

sys:x:3:3:sys:/dev:/usr/sbin/nologin

sync:x:4:65534:sync:/bin:/bin/sync

```

Şimdi sadece kullanıcı adlarını alalım buradan. `-F` parametresi neye göre ayıracağımızı gösterir. Burada `:` ayracımız oluyor. `{ print $1 }` komutu ilk karşılaştığı eşleşmeyi yazdırır.

```bash

awk -F':' '{ print $1 }' /etc/passwd

```

Komutu çalıştırdıktan sonra çıktı şöyle olacaktır.

```

root

daemon

bin

sys

sync

```

`awk` ' ı daha detaylı anlamak için, [link](https://www.cyberciti.biz/faq/bash-scripting-using-awk)'e göz atın.

### b. `cut`

Dosyanın her satırından seçilen kısımları siler veya gösterir.

*example.txt*

```bash

red riding hood went to the park to play

```

* boşlukla ayrı ve 2. , 7. , 9. elemanları göster*

```bash

cut -d " " -f2,7,9 ornek.txt

```

```bash

riding park play

```

### c. `echo`

Bir satır text yazdırır.

*"Hello World" yazdır*

```bash

echo Hello World

```

```bash

Hello World

```

*"Hello World" 'u kelimeleri arasında yeni satır koyarak yazdırır*

```bash

echo -ne "Hello\nWorld\n"

```

```bash

Hello

World

```

### d. `egrep`

Girdiğimiz yapı ile eşleşen satırları yazdır - Uzun yazımı ('grep -E' (extended))

*ornek.txt*

```bash

Lorem ipsum

dolor sit amet, 

consetetur

sadipscing elitr,

sed diam nonumy

eirmod tempor

invidunt ut labore

et dolore magna

aliquyam erat, sed

diam voluptua. At

vero eos et

accusam et justo

duo dolores et ea

rebum. Stet clita

kasd gubergren,

no sea takimata

sanctus est Lorem

ipsum dolor sit

amet.

```

*İçinde "Lorem" veya "dolor" geçen satırları yazdırır.*

```bash

egrep '(Lorem|dolor)' ornek.txt

ya da

grep -E '(Lorem|dolor)' ornek.txt

```

```bash

Lorem ipsum

dolor sit amet,

et dolore magna

duo dolores et ea

sanctus est Lorem

ipsum dolor sit

```

### e. `fgrep`

Girdiğiniz yapı ile tamamen eşleşen satırları yazdırır. ('grep -F' (fixed))

*ornek.txt*

```bash

Lorem ipsum

dolor sit amet,

consetetur

sadipscing elitr,

sed diam nonumy

eirmod tempor

foo (Lorem|dolor) 

invidunt ut labore

et dolore magna

aliquyam erat, sed

diam voluptua. At

vero eos et

accusam et justo

duo dolores et ea

rebum. Stet clita

kasd gubergren,

no sea takimata

sanctus est Lorem

ipsum dolor sit

amet.

```

*'(Lorem|dolor)' un tam olarak geçtiği satırları yazdırır*

```bash

fgrep '(Lorem|dolor)' ornek.txt

ya da

grep -F '(Lorem|dolor)' ornek.txt

```

```bash

foo (Lorem|dolor) 

```

### f. `fmt`

Basit optimize text düzenleyici

*ornek: ornek.txt (1 satır)*

```bash

Lorem ipsum dolor sit amet, consetetur sadipscing elitr, sed diam nonumy eirmod tempor invidunt ut labore et dolore magna aliquyam erat, sed diam voluptua. At vero eos et accusam et justo duo dolores et ea rebum. Stet clita kasd gubergren, no sea takimata sanctus est Lorem ipsum dolor sit amet.

```

*ornek.txt dosyasının çıktısı 20 karakter genişliğinde olacak*

```bash

cat ornek.txt | fmt -w 20

```

```bash

Lorem ipsum

dolor sit amet,

consetetur

sadipscing elitr,

sed diam nonumy

eirmod tempor

invidunt ut labore

et dolore magna

aliquyam erat, sed

diam voluptua. At

vero eos et

accusam et justo

duo dolores et ea

rebum. Stet clita

kasd gubergren,

no sea takimata

sanctus est Lorem

ipsum dolor sit

amet.

```

### g. `grep`

Text dosyalarının içine bakar. Dosya içerisinde arama yapmak için de kullanabilirsiniz.

```bash

grep yapi dosya

```

Örnek:

```bash

$ grep admin /etc/passwd

_kadmin_admin:*:218:-2:Kerberos Admin Service:/var/empty:/usr/bin/false

_kadmin_changepw:*:219:-2:Kerberos Change Password Service:/var/empty:/usr/bin/false

_krb_kadmin:*:231:-2:Open Directory Kerberos Admin Service:/var/empty:/usr/bin/false

```

Aramayı tersine çevirmek için `-i` parametresini, belirli bir dizin altındaki tüm text dosyalarını taramak için ise `-r`(recursive) parametresi kullanılabilir, örnek olarak:

```bash

$ grep -r admin /etc/

```

`-w` (word) parametresi de sadece kelimeleri aramak için kullanılaiblir. `grep` hakkında daha detaylı bilgi için: [link](https://www.cyberciti.biz/faq/grep-in-bash).

### h. `nl`

Dosyanın satırlarını numaralndırır

*ornek.txt*

```bash

Lorem ipsum

dolor sit amet,

consetetur

sadipscing elitr,

sed diam nonumy

eirmod tempor

invidunt ut labore

et dolore magna

aliquyam erat, sed

diam voluptua. At

vero eos et

accusam et justo

duo dolores et ea

rebum. Stet clita

kasd gubergren,

no sea takimata

sanctus est Lorem

ipsum dolor sit

amet.

```

*ornek.txt'yi satır numaraları ile yazdır*

```bash

nl -s". " ornek.txt 

```

```bash

     1. Lorem ipsum

     2. dolor sit amet,

     3. consetetur

     4. sadipscing elitr,

     5. sed diam nonumy

     6. eirmod tempor

     7. invidunt ut labore

     8. et dolore magna

     9. aliquyam erat, sed

    10. diam voluptua. At

    11. vero eos et

    12. accusam et justo

    13. duo dolores et ea

    14. rebum. Stet clita

    15. kasd gubergren,

    16. no sea takimata

    17. sanctus est Lorem

    18. ipsum dolor sit

    19. amet.

```

### i. `sed`

Texti düzenlemek ve şekillendirmek için kullanılan bir editör

*ornek.txt*

```bash

Hello This is a Test 1 2 3 4

``` 

*tüm boşlukları tire(-) ile değiştir*

```bash

sed 's/ /-/g' ornek.txt

```

```bash

Hello-This-is-a-Test-1-2-3-4

```

*tüm rakamları "d" ile değiştir*

```bash

sed 's/[0-9]/d/g' ornek.txt

```

```bash

Hello This is a Test d d d d

```

### j. `sort`

Text dosyasının satırlarını alfabetik sıralar

*ornek.txt*

```bash

f

b

c

g

a

e

d

```

*sıralanmış ornek.txt*

```bash

sort ornek.txt

```

```bash

a

b

c

d

e

f

g

```

*rastgele sıralanmış ornek.txt*

```bash

sort ornek.txt | sort -R

```

```bash

b

f

a

c

d

g

e

```

### k. `tr`

Karakter silme veya değiştirme (translate)

*ornek.txt*

```bash

Hello World Foo Bar Baz!

```

*tüm küçük harfleri büyük harf yap*

```bash

cat ornek.txt | tr 'a-z' 'A-Z' 

```

```bash

HELLO WORLD FOO BAR BAZ!

```

*tüm boşlukları yeni satır yap*

```bash

cat ornek.txt | tr ' ' '\n'

```

```bash

Hello

World

Foo

Bar

Baz!

```

### l. `uniq`

Tekrar eden satırları sil ya da bildir

*ornek.txt*

```bash

a

a

b

a

b

c

d

c

```

*Sadece eşsiz satırları göster(önce sıralamanız(sort) gerekir yoksa düzgün çalışmayacaktır)*

```bash

sort ornek.txt | uniq

```

```bash

a

b

c

d

```

*Farklı satırları birer kere göster ve aynı olanların kaçar kere geçtiğini yaz*

```bash

sort ornek.txt | uniq -c

```

```bash

    3 a

    2 b

    2 c

    1 d

```

### m. `wc`

Dosyada kaç satır, kelime ve karakter olduğunu yazar.  

```bash

wc dosya

```

Örnek:

```bash

$ wc ornek.txt

7459   15915  398400 ornek.txt

```

`7459` satır, `15915` kelime ve `398400` karakter içerir.

### n. `>` ve `>>`

Komutun çıktısını bir dosyaya yazmaya yararlar. `>` var olan dosyanın üzerine yazar, `>>` ise dosyaya ekleme yapar.

## 1.3. Dizin Komutları

   

      cd

      mkdir

      pwd

   

### a. `cd`

Sizi bir dizinden diğerine taşır(change directory). Aşağıdaki

```bash

$ cd

```

komutu sizi `home` dizinine taşır, `cd ~` 'de aynı işi görür. Bu komut isteğe bağlı `dizin_adi` değişkeni alır ve sizi o dizine götürür.

```bash

cd dizin_adi

```

`cd ..` bir üst dizine döndürür.

```bash

$pwd

/home/a/b/c/d

$cd ..

$pwd

/home/a/b/c

$cd ..

$pwd

/home/a/b

```

`cd -` son dizine geri döndürür.

```bash

$pwd 

/

$cd /home

$pwd

/home

$cd -

$pwd

/

```

### b. `mkdir`

Yeni dizin oluşturur.  

```bash

mkdir dizin_adi

```

### c. `pwd`

Şu an hangi dizinde olduğunu yazdırır(print working directory).  

```bash

pwd

```

## 1.4. SSH, Sistem Bilgisi & Ağ Komutları

   

      apropos

      bg

      cal

      date

      df

      dig

      du

      fg

      finger

      last

      man

   

   

      passwd

      ping

      ps

      quota

      reboot

      scp

      shutdown

      ssh

      top

      traceroute

      uname

   

   

      uptime

      w

      wget

      whoami

      whois

   

### a. `apropos`

İstediğiniz görevle ilgili arama yapmanızı sağlar. Örneğin komutu bilmiyorsunuz ama yaptığı işi biliyorsunuz anahtar kelimeleri aratarak komutu bulabilirsiniz.

```bash

apropos komut

```

Örnek:

```bash

apropos ssh

authorized_keys (5)  - OpenSSH SSH daemon

rlogin (1)           - OpenSSH SSH client (remote login program)

rsh (1)              - OpenSSH SSH client (remote login program)

slogin (1)           - OpenSSH SSH client (remote login program)

ssh (1)              - OpenSSH SSH client (remote login program)

ssh-add (1)          - adds private key identities to the authentication agent

ssh-agent (1)        - authentication agent

ssh-argv0 (1)        - replaces the old ssh command-name as hostname handling

ssh-copy-id (1)      - use locally available keys to authorise logins on a remote machine

ssh-import-id (1)    - retrieve one or more public keys from a public keyserver and append them to the current user's...

ssh-import-id-gh (1) - retrieve one or more public keys from a public keyserver and append them to the current user's...

ssh-import-id-lp (1) - retrieve one or more public keys from a public keyserver and append them to the current user's...

ssh-keygen (1)       - authentication key generation, management and conversion

ssh-keyscan (1)      - gather ssh public keys

ssh-keysign (8)      - ssh helper program for host-based authentication

ssh-pkcs11-helper (8) - ssh-agent helper program for PKCS#11 support

ssh_config (5)       - OpenSSH SSH client configuration files

sshd (5)             - OpenSSH SSH daemon

sshd (8)             - OpenSSH SSH daemon

sshd_config (5)      - OpenSSH SSH daemon configuration file

```

### b. `bg`

Durdurulmuş veya arka plana atılmış işlemleri listeler, arka planda durdurulmuş bir işi devam ettirir.

### c. `cal`

Aylık takvimi gösterir. `ncal` ile de takvimin dikey halini yazdırabilirsiniz.

### d. `date`

Anlık tarih ve saati gösterir.

### e. `df`

Disk kullanımını gösterir.

### f. `dig`

Domain'in DNS bilgilerini alır.  

```bash

dig domain

```

### g. `du`

Dosya ve dizinlerin disk kullanımını gösterir. Daha fazla bilgi için: [link](http://www.linfo.org/du.html)

```bash

du [secenek] [dosya|dizin]

```

Seçenekler:

- `-h` (human readable) Çıktıyı kilobyte (K), megabyte (M) ve gigabyte (G) olarak verir.

- `-s` (supress or summarize) dizinin toplam boyutunu yazar ve alt dizinler için rapor verir. 

Örnek:

```bash

du -sh resimler

1.4M resimler

```

### h. `fg`

Ön panda çalışan en son işlemi getirir veya arka planda çalışan işlemleri `jobs` komutu ile gördükten sonra ID numarası ile ön planda çalışmasını isteyebiliriz.

Örnek:

```bash

$ jobs

[1]   Running                 bash download-file.sh &

[2]-  Running                 evolution &

[3]+  Done                    nautilus .

$ fg %1

```

### i. `finger`

Kullanıcı hakkında bilgi verir.  

```bash

finger kullanici_adi

```

### j. `last`

Bahsedilen kullanıcının son girişini gösterir.  

```bash

last seninKullanici_adin

```

### k. `man`

Bir komutun dökümantasyonunu gösterir.  `info` komutu ile daha detaylı bir dökümantasyon görüntülenebilir.

```bash

man komut

info komut

```

Örnek:

```bash

man cd

man ls

```

### l. `passwd`

Belirtilen kullanıcı (belirtilmezse giriş yapmış kullanıcı) şifre belirlenmesini veya değiştirilmesini sağlar.

```bash

passwd [secenek] [kullanici]

```

Örnek:

```bash

passwd

sudo passwd jeff

```

### m. `ping`

Sunucuyu pingler ve sonucu yazdırır.  

```bash

ping sunucu_ip_or_domain

```

### n. `ps`

İşlemleri (processes) görüntüler.  

```bash

ps -u kullanici_adi

```

Use the flags ef. e for every process and f for full listing. 

```bash

ps -ef

```

### o. `quota`

Disk kotanı gösterir.  

```bash

quota -v

```

### p. `reboot`

Makine yeniden başlatır.

### q. `scp`

Lokal sunucu ve uzak sunucu  veya iki uzak sunucu arasında dosya aktarımını sağlar.

*lokal sunucudan uzak sunucuya*

```bash

scp kaynak_dosya kullanici@sunucu:dizin/hedef_dosya

```

*uzak sunucudan lokal sunucuya*

```bash

scp kullanici@sunucu:dizin/kaynak_dosya hedef_dosya

scp -r kullanici@sunucu:dizin/kaynak_dizin hedef_dizin

```

Özel bir porta bağlanmak için `-P` parametresi kullanılabilir.  

```bash

scp -P port kullanici@sunucu:dizin/kaynak_dosya hedef_dosya

```

### r. `shutdown -h`

Makineyi kapatma komutudur. Genellikle `shutdown -h now` olarak kullanılır, `now` şimdi kapat anlamına gelir, farklı süreler de girilebilir.

### s. `ssh`

ssh (SSH client) uzak makineye bağlanmak ve üzerinde komut çalıştırmak için tasarlanmış bir programdır.  

```bash

ssh kullanici@sunucu

```

Özel bir porta bağlanmak için `-P` parametresi kullanılabilir  

```bash

ssh -p port kullanici@sunucu

```

### t. `top`

Anlık aktif işlemleri görüntüler.

### u. `traceroute`

Bir ip paketinin (örnek olarak ping işlemini gerçeleştirirken kullandığımız ICMP paketi de olabilir) hedef adresine varana kadar hangi sunucu ve/veya yönlendiriciler üzerinden geçtiğini görmemize imkan sağlayan bir programdır.

Örnek:

```bash

traceroute 8.8.8.8

```

### v. `uname`

Kernel bilgisini gösterir.  

```bash

uname -a

```

### w. `uptime`

Sunucunun ne zamandır açık olduğunu gösterir.

### y. `w`

Sunucuda kimin online olduğunu gösterir. `users` komutu da aynı işlevi görmektedir.

### z. `wget`

Dosya indirir.  

```bash

wget dosya

wget http://site.com/dosya.txt

```

### aa. `whoami`

Anlık giriş yapmış kullanıcı adını yazdırır.

### ab. `whois`

Domain'in whois bilgilerini gösterir.  

```bash

whois domain

```

## 1.5. İşlem İzleme Komutları

   

      jobs

      kill

      killall

      &

      nohup

   

### a. `jobs`

Arkaplanda çalışmakta olan işlemleri gösterir.

```bash

jobs

[1]+  Running                 sleep 100 &

```

### b. `kill`

Verilen ID ile işlemleri sonlandırır.  

```bash

kill PID

```

### c. `killall`

Verilen isimdeki tüm işlemleri sonlandırır.  

```bash

killall islem_adi

```

### d. &

`&` simgesi verilen işlemin sonuna eklenir ve arka planda çalışacağını gösterir.

```bash

komut &

```

### e. `nohup`

"No Hang Up" sözüne karşılık gelen nohup komutu, "kapatma" anlamına gelir. Yani shell'den çıktığınızda dahi çalışmayı sürdürür.

```bash

nohup komut

```

`&` ile birlikte kullanarak arka plan işlemi oluşturulabilir

```bash

nohup komut &

```

# 2. Basit Shell Programlama

`shebang` bash programlamanın ilk satırına yazılan belirli text'e denir. Bu satır script'in tek başına sh, bash, python, php gibi programları yazmadan çalışabilmesini sağlar. 

```bash

#!/usr/bin/env bash

```

## 2.1. Değişkenler

bash üzerinde değişken yaratmak diğer dillerde olduğu gibidir. Veri tipleri yoktur. Bash içinde değişkenler sayı, karakter, karakter dizisi gibi şeyler alabilir. Başlangıçta tanımlarken ne olduğunu belirtmenize gerek yoktur, vermek istediğiniz değere eşitlemek yeterli olacaktır.

Örnek:

```bash

str="hello world"

```

Yukarıdaki satır `str`  adında bir değişken oluşturur ve "hello world" stringini atar. Değeri okumak için değişken isminin başına `$` koymak yeterlidir.

Örnek:

```bash

echo $str   # hello world

```

## 2.2. Diziler

Diğer diller gibi bash de dizilere sahiptir. Diziler birden çok değer içerek değişkenlerdir.Dizilerin değerleri için sayı sınırı yoktur. Bash'de ki dizler sıfır tabanlıdır. İlk eleman 0 ile belirtilir. Bir kaç dizi oluşturma yolu vardır, aşağıda gösterildiği gibi:

Örnekler:

```bash

dizi[0] = deger

dizi[1] = deger

dizi[2] = deger

dizi=([2]=deger [0]=deger [1]=deger)

dizi=(deger deger deger)

```

Bir dizinin özel bir değerini yazdırmak için:

```bash

${dizi[i]}     # belirteç "i" için

```

Hiç bir belirteç verilmezse, dizi 0'dan başlar. Dizide kaç değer olduğunu öğrenmek için aşağıdaki yazım kullanılır:

```bash

${#dizi[@]}

```

Bash ayrıca üçlü durumlara sahiptir. Aşağıdaki durumlara bakınız.

```bash

${degisken:-word}    # degisken varsa ve "null" değilse, degeri dondur; aksi halde "word" ü döndür

${degisken:=word}    # degisken varsa ve "null" değilse, degeri dondur; aksi halde "word" e eşitle ve değerini döndür

${degisken:+word}    # degisken varsa ve "null" değilse, "word" ü döndür; aksi halde "null" döndür

${degisken:offset:length}    # alt dizi ilerlemesi yapar. $degisken 'in alt dizilerini karakter uzunluğuna göre dallandırarak döndürür

```

## 2.3 String Yerleştirme

Stringleri düzenlemede bir kaç örneği inceleyelim

```bash

${degisken#deger}         # eğer verilen "deger" degisken'in değerinin başıyla eşleşiyorsa, eşleşen en kısa kısmı sil ve geri kalanı yazdır

${degisken##deger}        # eğer verilen "deger" degisken'in değerinin başıyla eşleşiyorsa, eşleşen en uzun kısmı sil ve geri kalanı yazdır

${degisken%deger}         # eğer verilen "deger" degisken'in değerinin sonuyla eşleşiyorsa, eşleşen en kısa kısmı sil ve geri kalanı yazdır

${degisken%%deger}        # eğer verilen "deger" degisken'in değerinin sonuyla eşleşiyorsa, eşleşen en uzun kısmı sil ve geri kalanı yazdır

${degisken/deger/yeni_deger}  # Değişkenin değeri içinde "deger" ile eşleşen en uzun kısım ile "yeni_deger" değiştirilir. Sadece ilk eşleşme değiştirilir

${degisken//deger/string} # Değişkenin değeri içinde "deger" ile eşleşen en uzun kısım ile "yeni_deger" değiştirilir. Tüm eşleşmeler değiştirilir

${#degisken_ismi}     # değişkenin değerinin uzunluğunu string olarak döndürür

```

## 2.4. Fonksiyonlar

Tüm programlama dillerinde olduğu gibi, bash'de de fonksiyonları birden fazla satır kodu tek seferde çalıştırmak ve tekrarlamak için kullanbiliriz. Fonksiyon tanımlamak `function my_func { my_code }` yazmak kadar kolay. Fonksiyon çağırmak da başka bir programı çağırmakla aynı şekilde sadece adını yazmanız yeterli.

```bash

function name() {

    shell commands

}

```

Örnek:

```bash

#!/bin/bash

function hello {

   echo world!

}

hello

function say {

    echo $1

}

say "hello world!"

```

Yukarıdaki kodu çalıştırdığımızda `hello` fonksiyonu "world!" yazdıracaktır. Yukarıdaki `hello` ve `say` fonksiyonları özdeştir. Tek farkları `say` fonksiyonu parametre alır ve aldığı ilk parametreyi `echo` komutu ile yazdırır. Argümanlar scripti çalıştırırkenki sırayla isimlendirilir. `1,2 ($1,$2)`

## 2.5. Koşullar

Bash'deki koşullar diğer programlama dilleri ile aynıdır.  `if` ifadesi doğru ise `then` durumu çalışır.

```bash

if [ ifade ]; then

    ifade doğru ise çalışacak durum

else

    ifade yanlış ise çalışacak durum

fi

```

Bazen iç içe if - else yazmak kafa karıştırıcı olabilir, bunun için `case statements` denilen (switch-case) yapıları bulunur.

```bash

case ifade in

    yapi1 )

        durum-komut ;;

    yapi2 )

        durum-komut ;;

    ...

esac

```

İfade Örnekleri:

```bash

durum1 && durum2  # iki durum da doğru olmalı

durum1 || durum2  # en az biri doğru olmalı

str1=str2       # str1 ve str2 eşittir

str1!=str2      # str1 ve str2 eşit değildir

str1str2       # str1, str2'den çoktur

-n str1         # str1 "null" değildir (str1'in karakter uzunluğu 0'dan fazla)

-z str1         # str1 "null" dur (str1'in karakter uzunluğu 0)

-a dosya         # dosya var (oluşturulmuş)

-d dosya         # dosya var (oluşturulmuş) ve dosya bir dizin

-e dosya         # dosya var; -a ile aynı

-f dosya         # dosya var ve düzgün bir dosya (dizin veya özel dosya türü değil)

-r dosya         # okuma yetkin var

-s dosya         # dosya var ve boş değil

-w dosya         # yazma yatkin var

-x dosya         # dosya ve dizin üzerinde çalıştırma yetkin var, dizin ise çalıştırma yetkisi arar

-N dosya         # son okumadan beri dosya değiştirilmiş

-O dosya         # dosyanın sahibisin ( owner )

-G dosya         # dosya'nın group ID'si seninki ile eşleşiyor (birden çok grupta ise, grouplarından biri ile)

dosya1 -nt dosya2    # dosya1, dosya2'den daha yeni

dosya1 -ot dosya2    # dosya1, dosya2'den daha eski

-lt     # daha az (less than)

-le     # daha az veya eşit (less than or equal)

-eq     # eşit (equal)

-ge     # daha büyük veya eşit (greater than or equal)

-gt     # daha büyük (greater than)

-ne     # eşit değil (not equal)

```

## 2.6. Döngüler

Bash üzerinde üç tip döngü vardır. `for`, `while` ve `until`.

Farklı `for` Yazımı (Syntax):

```bash

for x := 1 to 10 do

begin

  durum - komutlar

end

for dongu_adi [in list]

do

  $name kullanan durum ve komutlar

done

for (( baslatma ; bitis_kosulu ; degisiklik ))

do

  durum ve komutlar...

done

```

`while` Yazımı (Syntax):

```bash

while kosullar; do

  durum ve komutlar

done

```

`until` Yazımı (Syntax):

```bash

until kosullar; do

  durum ve komutlar

done

```

# 3. İpuçları

## Alias (Takma ad) ekleme

`bash_profile` dosyasını `nano ~/.bash_profile` komutu ile veya `vim ~/.bash_profile` komutu ile açın

> alias dockerlogin='ssh [email protected] -p2222'  # adınızı .bash_profile' e ekleyin

## Çabukça Özel Bir Dizine Gitme

`nano ~/.bashrc`

> export otel_kayitlari="/workspace/hotel-api/storage/logs"

```bash

source ~/.bashrc

cd $otel_kayitlari

```

## Yakalanmalardan Çıkış | Exit traps

Bash script'inizi daha düzenli, hatasız ve arkada gereksiz işlem bırakmayacak şekilde yazın.

```bash

function finish {

  # temizlemeyi yapın örn. açık kalan gereksiz işlemleri sonlandır

  jobs -p | xargs kill

}

trap finish EXIT

```

## Çevre değişkenlerinizi kaydedin

`export FOO = BAR` yaptığınızda, değişkenleriniz bu shell'de ve bunun üzerinden açılan shell'lerde etkili olacaktır. Kalıcılığı sağlamak için `~/.bash_profile` dosyasına aşağıdaki komutu ekleyin.

```bash

echo export FOO=BAR >> ~/.bash_profile

```

## Scriptlerinize erişim

Scriptlerinize kolayca erişmek için home klasörünüzün içinde `mkdir ~/bin` komutuyla `bin` dizini oluşturabilirsiniz, artık tüm scriptlerinizi bu dizine koyup erişebilirsiniz.

Eğer erişemezseniz, aşağıdaki kodu `~/.bash_profile`dosyanıza eklemeyi ve `source ~/.bash_profile` komutunu çalıştırmayı deneyin.

```bash

    # PATH değişkenini belirtin

    if [ -d "$HOME/bin" ] ; then

        PATH="$HOME/bin:$PATH"

    fi

```

# 4.  Hata Ayıklama | Debugging

`bash` komutuna farklı parametreler vererek kolayca scriptinizi derleyebilirsiniz. Örneğin `-n` parametresi kodu çalıştırmayıp sadece hata kontrolü yapacaktır, `-v` komutları çalıştırmadan yazdıracak, `-x` ise işlem bittikten sonra kodları yazdıracaktır.

```bash

bash -n script_adi

bash -v script_adi

bash -x script_adi

```

## Katkı Sağlama

- Sorunları bildir [How to](https://help.github.com/articles/creating-an-issue/)

- Geliştirmeler ile birlikte "pull request" açın [How to](https://help.github.com/articles/about-pull-requests/)

- Bilginin yayılmasına yardımcı olun.

## Çeviri

- [İngilizce | Egnlish](https://github.com/Idnan/bash-guide)

- [Japonca | 日本語](https://github.com/itooww/bash-guide)

- [Çince | 简体中文](https://github.com/vuuihc/bash-guide)

## Lisans

[![License: CC BY 4.0](https://img.shields.io/badge/License-CC%20BY%204.0-lightgrey.svg)](https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/)